Przyczyny powstawania wad wymowy

Przyczyny powstawania wad wymowy

         Do przyczyn warunkujących powstawanie najczęściej spotykanych wad wymowy autorzy zaliczają  wiele różnorodnych czynników. Wymienia się w literaturze przedmiotu  takie przyczyny jak:  

• Opóźnione dojrzewanie lub uszkodzenie określonych struktur korowych odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój mowy. Może się to przejawiać powstaniem zaburzeń kinestetyczno-ruchowych. Są to trudności w artykułowaniu głosek spowodowane brakiem czucia ułożenia narządów mowy.

          Charakterystyczną cechą zaburzeń typu kinestetycznego jest utrudnione różnicowanie głosek            różniących się tylko jedną cechą artykulacyjną, co objawia się zmianą lub zastępowaniem jednej głoski przez drugą. [1]

         Inną formą nieprawidłowości funkcjonowania ośrodków korowych są zaburzenia słuchu fonematycznego. Szczególną trudność sprawia różnicowanie głosek różniących się jedną cechą artykulacyjną  przy jednocześnie prawidłowym funkcjonowaniu słuchu fizjologicznego.[2]

• Nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy, np. nieprawidłowa budowa języka ( zbyt duży ,gruby, umięśniony), napięcie języka ( zbyt duże ? język sztywny, obniżone ? język wiotki), krótkie wędzidełko, nieprawidłowości w budowie podniebienia miękkiego i twardego, przerost migdałka gardłowego (tzw. trzeci migdał).

          Często spotykaną wadą anatomiczną podniebienia jest rozszczep. Polega on na nieukończonym rozwoju jamy ustnej w okresie płodowym, tzn. na niecałkowitym zrośnięciu się części podniebienia miękkiego i twardego. Nie są znane czynniki powodujące wystąpienie tego defektu.

Rozszczepy mogą dotyczyć:

-       podniebienia miękkiego;

-       podniebienia twardego;

-       rozszczep całkowity obejmuje podniebienie twarde, miękkie, dziąsła i wargi

( może być jednostronny lub obustronny).

• Obniżona sprawność słuchowa ( niedosłuch fizjologiczny, głuchota). Upośledzenie słuchu utrudnia odbiór mowy cudzej i własnej.

• Nieprawidłowy zgryz również może powodować dyslalię. Podczas przeprowadzonych przeze mnie badań w 2008r. na populacji dzieci 6-letnich (100 dzieci z kilku przedszkoli w Bydgoszczy) wadą zgryzu, która najczęściej determinowała wadę wymowy to zgryz otwarty (seplenienie międzyzębowe).

Nieprawidłowości zgryzu, które  mogą powodować dyslalię  to:

-       tyłozgryz- szczęka dolna jest cofnięta w stosunku do szczęki górnej;

-       przodozgryz- żuchwa jest wysunięta do przodu      w stosunku do szczęki górnej;

-       zgryz otwarty- zęby dolnej szczęki nie schodzą się z zębami szczęki górnej w odcinkach środkowym   i bocznym.

-       zgryz głęboki - siekacze górne przykrywają więcej 1/3 części siekaczy dolnych, ponieważ zęby trzonowe są za niskie. Zęby mogą nadgryzać dziąsła. [3] 

Wady te mogą utrudniać realizację głosek detalizowanych s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż.[4]

• Niska sprawność narządów artykulacyjnych (języka, podniebienia i warg), uniemożliwiająca wykonywanie ruchów potrzebnych do uzyskania danej głoski lub zamykanie dopływu powietrza do jamy nosowej przy artykulacji głosek ustnych.

• Choroby dróg oddechowych powodujące konieczność oddychania przez usta. Daje to w rezultacie wytworzenie się nawyku oddychania przez usta. Niedrożność górnych dróg oddechowych czy przerost trzeciego migdałka również nie ułatwia artykulacji pomijając aspekty zdrowotne będące konsekwencją oddychania przez usta a nie nos.

• Nieprawidłowy nawyk połykania, tzw. zespolenie językowo- wargowe               (wsuwanie podczas procesu połykania języka między zęby, co powoduje utrwalenie międzyzębowej pozycji języka w czasie artykulacji).

• Naśladownictwo ? nieprawidłowe wzorce wymowy, z którymi dziecko spotyka się w najbliższym otoczeniu.

• Zmuszanie dziecka do wymawiania danej głoski np. gdy narządy artykulacyjne nie osiągnęły odpowiedniego poziomu dojrzałości.

• Nieprawidłowe oddziaływanie środowiska rodzinnego dziecka (np. brak stymulacji, wyśmiewanie itp.).[5]

         Przyczyny wad wymowy nie zawsze są możliwe do ustalenia. Zbyt długie picie z butelki ze smoczkiem jest przyczyną utrwalenia międzyzębowej pozycji języka i infantylnego połykania. Ten sam smoczek może powodować wadę zgryzu ? zgryz otwarty.